Terug in de tijd (deel 2)

In november is het zover. Dan stelt de aannemer zijn werf op en kan de renovatie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen beginnen. Daarmee gaat het KMSKA de grootste verbouwing uit zijn geschiedenis tegemoet. Met deze rubriek blikken we de komende drie weken terug op het rijke verleden van het museumgebouw.

In 1904 – slechts 14 jaar na de opening van het museumgebouw – komt voor het eerst de vraag om het museum uit te breiden. Zo wou men o.a. de vier binnenplaatsen van het museum mee opnemen in het gebouw. 23 jaar later worden de vier, intussen overkoepelde ruimtes, in gebruik genomen. De eerste verbouwing van het museum is een feit. De zuilen in de museumzalen, de ramen naar binnen toe en de stenen vloeren van de binnenplaatsen verdwijnen.

Oorlogsschade in het museum bij de ontploffing van een Duitse V-bom op 13 oktober 1944

Na WOII volgt een tweede verbouwing, voornamelijk om de oorlogsschade te herstellen. Het schrijnwerk en de parketvloer is dringend aan vervanging toe, het glazen dak wordt hersteld en de museumzalen worden opnieuw bekleed en geschilderd. In 1963 schakelt het museum voor zijn centrale verwarming over van kolen op stookolie. Voor het eerst worden er museumzalen opgeofferd ten voordele van een schilderijendepot, een voordrachtzaal, een bibliotheek en een cafetaria. Ook de goederenlift van het museum dateert uit deze periode. Voor de grote Rubenstentoonstelling van 1977 worden enkele essentiële gebreken aangepakt. Het museum krijgt elektrische verlichting in de museumzalen, klimaatregeling en branddetectie. Daarnaast worden ramen en kroonlijsten vervangen en vloeren en deuren hersteld. Tot slot kwam er een nieuwe bekleding en een nieuw ophangsysteem en werd de buitengevel gerestaureerd.

Terug in de tijd

In november is het zover. Dan stelt de aannemer zijn werf op en kan de renovatie van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen beginnen. Daarmee gaat het KMSKA de grootste verbouwing uit zijn geschiedenis tegemoet. Met deze rubriek blikken we de komende drie weken terug op het rijke verleden van het museumgebouw.  

Op dit plan van Winders en Van Dijk zie je duidelijk dat het museum gebouwd is op de funderingen van het Zuidkasteel

In de 19^de eeuw was het Antwerpse Zuid alles behalve een trendy plek. Het was een verlaten stuk grond, ver van de stad en ver van de academie waar de museumcollectie tot stand kwam als studiecollectie voor toekomstige kunstenaars. Weinig mensen weten dat het museumgebouw eigenlijk bovenop de resten van het Zuidkasteel staat. Die citadel, die de hertog van Alva in de 16^de eeuw liet bouwen, was niet alleen een onderdeel van de verdedigingsgordel rond Antwerpen. Ze moest ook de Antwerpenaren die destijds in opstand kwamen tegen de Spaanse overheersing in toom houden. In 1864 werden de Spaanse vestingsmuren (ter hoogte van de huidige leien) gesloopt. Tien jaar later volgde het Zuidkasteel. Zo kwam er plaats vrij voor een gloednieuwe wijk waar de stad meteen een nieuw museum inplande.

Het ontwerp voor de Museumgevel van Winders en Van Dijk

Vanaf die eerste plannen was de inzet groot. De stad organiseerde een architectuurwedstrijd met een oproep onder de Belgische bouwmeesters. Een jury met negen leden (vertegenwoordigers van de stads- en staatsoverheid) oordeelde over de ingezonden voorstellen. Daarnaast werd er een behoefteplan uitgetekend en een uitgebreid advies geformuleerd. Stad en staat hadden voor het prestigieuze bouwproject elk de aanzienlijke som van 1 miljoen Belgisch frank (ongeveer 25000 euro) over. De juryleden maakten ook een studiereis naar de gloednieuwe Duitse musea in Berlijn. Uiteindelijk wonnen Jean Jacques Winders (1849-1936) en Frans Van Dijk (1853-1939) allebei de wedstrijd. Ze kregen de opdracht om hun plannen samen uit te werken tot één geheel. In augustus 1890 opende het gloednieuwe Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen de deuren op het al even nieuwe Antwerpse Zuid. Het kreeg van begin af aan een enthousiast onthaal.

Het (bijna) lege KMSKA

Het (bijna) lege KMSKA, a set on Flickr.

In het najaar van 2011 start de renovatie van het KMSKA. De meeste werken zijn intussen vertrokken als bruiklenen naar andere musea in binnen- en buitenland. Maar er zullen ook werken in het museum blijven, veilig gestockeerd in een gloednieuw depot. De museumzalen zien er dan ook elke dag een beetje leger uit.

Foto’s Karin Borghouts

Afscheid van het museum

Nico Van Hout is conservator in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen. In het onderstaande filmpje leidt hij je rond in het museum dat zich klaarmaakt voor een renovatie die in oktober 2011 zal starten en eind 2017 afgerond zal zijn.

Tekstversie filmpje

Rubens van de muur

Rubens van de muur, a set on Flickr.

Nu het museumgebouw gesloten is, loopt het Rubensproject van het KMSKA op volle toeren. Vandaag werden drie monumentale schilderijen van Peter Paul Rubens – twee met een gewicht tussen 600 en 800 kg en een met een gewicht tussen 400 en 600 kg – van de muur gehaald en omgedraaid. Het gaat om Aanbidding door de koningen, de Laatste communie van de heilige Franciscus en de Lanssteek. Medewerkers van het Rubensproject zullen de achterzijde van deze gigantische panelen de komende weken aan een materiaaltechnisch onderzoek onderwerpen. Ze willen de periode tussen de sluiting voor het publiek en de start van de renovatie gebruiken om het onderzoek rond deze werken af te ronden. Omdat ze simpelweg te groot zijn om te verhuizen, zullen de grote altaarstukken van Rubens tijdens de verbouwing in het museum blijven, veilig opgeborgen in een gloednieuw depot. Als gevolg daarvan kunnen onze wetenschappers ze tot 2017 niet meer bestuderen.

Wil je de voorkant van de drie schilderijen nog eens bekijken? Breng dan snel een virtueel bezoek aan de Rubenszaal!

Transport van een kunstwerk

Collectie in beweging, a set on Flickr.

Omdat de verbouwing van het museumgebouw bijna van start gaat, verhuizen de kunstwerken van het KMSKA naar andere musea en externe depots. Hier zie je hoe de werken verhuisd worden.

Foto’s: Karin Borghouts

Een collectie in beweging

Binnen twee maanden start de verbouwing van het museumgebouw die tot eind 2017 zal duren. Maar eerst vertrekken de kunstwerken van het museum naar andere musea en externe depots. Het onderstaande filmpje toont hoe onze medewerkers de kunstwerken voorbereiden op hun uittocht uit het museum.

Reportage: Thom Vander Beken

Tekstversie filmpje

Renovatie duurt van 2011 tot 2017

In het najaar van 2011 start de langverwachte renovatie van het KMSKA. Omwille van de omvang en de complexiteit van de werken zal de renovatie zes jaar duren. Tijdens de verbouwing en de uitbreiding van het 19de-eeuwse gebouw moeten alle verouderde technische installaties vernieuwd worden. Er komt ook een nieuw intern depot en de museumoppervlakte zal met ongeveer 40% vergroot worden. Tijdens de werken zal een deel van de museumcollectie in het museumgebouw blijven. Dat is meteen de reden waarom er extra voorzichtig moet worden verbouwd.